Σύναξη 94

Το 94^ο τεύχος της Σύναξης έχει ως θέμα του την έννοια του κακού. Τα κείμενα που συμπεριλαμβάνονται στο αφιέρωμα στρέφονται και στη θεολογική παράδοση αλλά και σε ερωτήματα που θέτει η σημερινή πραγματικότητα και τα σύγχρονα κοσμοείδωλα σχετικά με την έννοια του κακού. Ερωτήματα όπως ποια είναι η σχέση του Θεού με το Κακό, ποια είναι η σχέση μεταξύ θείας παντοδυναμίας και αγάπης, μεταξύ ανθρώπινης ευθύνης και αθωότητας, μεταξύ ανθρώπινης ελευθερίας και θείου σχεδίου εξετάζονται στο αφιέρωμα.

Η πρώτη μελέτη είναι του Γ. Μπέκου. Στο πρώτο μισό της μελέτης του ο συγγραφέας παρουσιάζει τις φιλοσοφικές, ηθικές και οντολογικές ερμηνείες του κακού από τον σύγχρονο εκκοσμικευμένο και μεταμεταφυσικό πολιτισμό. Οι έννοιες του θανάτου και του πόνου και η απώθηση τους με την ταυτόχρονη ανάληψη τους αποκλειστικά από την ιατρική επιστήμη είναι μια πτυχή αυτών των ερμηνειών που παραθέτει ο συγγραφέας. Στο δεύτερο μισό του κειμένου του παρουσιάζει την χριστιανική αντίληψη ότι η διαχείριση του κακού είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης θέλησης ως ατομική ευθύνη που ξεπερνάει τα όρια της ατομικότητας αλλά και ως γεγονός που καλείται να υπηρετήσει κι όχι να προσβάλει την ανθρώπινη ζωή.

Η δεύτερη μελέτη ανήκει στον π. Ε. Γκανά και θέμα της είναι η παρουσίαση των διενέξεων πάνω στη σημασία της διαρκούς παρουσίας του κακού στην ανθρώπινη φύση. Η πρώτη έποψη αυτού του θέματος είναι η μελέτη κατά αντιπαράθεση της χριστιανικής παράδοσης περί της αιτίας του κακού και της νεωτερικής καντιανής παράδοσης. Η δεύτερη έποψη είναι αυτή της θεοδικίας και ο συγγραφέας μας δείχνει την φιλοσοφική-μεταφυσική και στην συνέχεια την βιβλική αντιμετώπιση της σχέσεως του Θεού με το κακό που συμβαίνει στον κόσμο.

Αμέσως μετά από αυτά τα δύο κείμενα ακολουθεί μια ενότητα που περιλαμβάνει τρία κείμενα που απαντούν το καθένα από την δική του οπτική σε ερώτημα που τους απευθύνει η Σύναξη. Το ερώτημα αναφέρεται στο νόημα και στην ερμηνεία που πρέπει να δοθεί στις έννοιες της προπτωτικής κατάστασης και της πτώσης. Πρέπει να τις ερμηνεύσουμε ως ιστορικές- κυριολεκτικές πραγματικότητες; Το πρώτο κείμενο απάντησης είναι του Μ. Κωνσταντίνου ο οποίος προσπαθεί να παρουσιάσει μια θεολογική ερμηνεία των βιβλικών αφηγήσεων για την προϊστορία της ανθρωπότητας που θα συνάδει με την διαπίστωση ότι η βιβλική αφήγηση για τον παράδεισο και την πτώση δεν μπορεί να θεωρηθεί ως αναφορά σε ιστορικά γεγονότα. Το δεύτερο κείμενο είναι του Α. Βλέτση. Αυτός καταπιάνεται κυρίως με την θεολογική ερμηνεία της φθοράς προσπαθώντας να δείξει ότι η θεολογία του Μάξιμου του Ομολογητή δίνει μια απάντηση στην έννοια της κτιστότητα που δεν εξαρτάται από μια ιστορική κατανόηση της πτώσης. Στο τελευταίο κείμενο του Σ. Παπαλεξανδρόπουλου γίνεται μια απόπειρα θρησκειολογικής προσέγγισης της έννοιας της πτώσης.

Το επόμενο κείμενο μετά από αυτήν την ενότητα είναι του Αρχιεπίσκοπου Τιράνων και πάσης Αλβανίας Αναστάσιου. Θέμα του είναι μια κατεξοχήν διάσταση του κακού στον κόσμο που είναι η φτώχεια. Στο πρώτο μέρος παρουσιάζει την θέση των μεγάλων θρησκειών απέναντι στην φτώχεια. Στο δεύτερο μέρος καταπιάνεται με το πρόβλημα της φτώχειας στο σύγχρονο κόσμο.

Ακολουθούν δύο μικρά κείμενα, το ένα του Ν. Βαραλή και το άλλο του π. Β. Θερμού. Το πρώτο περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο τα ΜΜΕ διαχειρίζονται το «κακό» στην παρουσίαση των ειδήσεων καθώς και στις ενημερωτικές τους εκπομπές. Ο π. Β. Θερμός θέλει να απαντήσει με το κείμενο του στο ερώτημα του πως μπορεί ένας άνθρωπος να επινοεί τρόπους για να προκαλεί σωματικό ή ψυχικό πόνο σε έναν άλλο άνθρωπο.

Ένατη κατά σειρά μελέτη του αφιερώματος είναι η μελέτη του π. Ν. Λουδοβίκου. Ο συγγραφέας εκκινεί από την αρχαιοελληνική σκέψη για την έννοια του κακού και μέσω της χριστιανικής σκέψεως καταλήγει στην σκέψη των διαφωτιστών και στην σύγχρονη γενετική. Σε αυτήν την διαδρομή παρουσιάζεται η θέση από την μία ότι η αιτία του κακού είναι η κτιστότητα και η τρεπτότητα των όντων και από την άλλη η θέση ότι η αιτία του κακού είναι το προπατορικό αμάρτημα. Τις δύο αυτές οι θέσεις ο συγγραφέας τις θεωρεί ασυμβίβαστες μεταξύ τους αφού προέρχονται από μια διαφορετική θεολογία, μια διαφορετική ανθρωπολογία,  μια διαφορετική οντολογία.

Προτελευταία μελέτη είναι η μελέτη του Φ. Σχοινά ο οποίος εξετάζει και αυτός την έννοια του κακού μέσα στην αρχαιοελληνική και την χριστιανική σκέψη. Στο πρώτο μέρος της  μελέτης  γίνεται εκτενέστερη αναφορά στον τρόπο που αντιλαμβάνονται οι αρχαίοι Έλληνες την παρουσία του κακού στην ανθρώπινη ζωή, ενώ επισημαίνεται η διαφοροποίηση της πλατωνικής φιλοσοφίας σε σχέση με το κύριο σώμα των αρχαιοελληνικών αντιλήψεων. Στο  δεύτερο μέρος αναλύεται η χριστιανική αντίληψη με κύριο άξονα την πατερική διδασκαλία ότι το κακό είναι επιγέννημα της ελεύθερης βούλησης των λογικών και ελεύθερων όντων, δηλαδή των εκπεσόντων αγγέλων και του ανθρώπου.

Τελευταία μελέτη είναι του Π. Ταμβάκη. Στην μελέτη αυτή αναλύεται το βιβλίο του Χ. Γιανναρά Οντολογία της σχέσης. Το βιβλίο αναλύεται υπό το πρίσμα των ανθρωπολογικών ερωτημάτων για το τι σημαίνει λογικό υποκείμενο και πως σχετίζεται η ελευθερία του ανθρώπου με την ύπαρξη του κακού. Στις αποκλίσεις της βιβλικής σκέψης με το επιστημονικό κοσμοείδωλο που διαπιστώνει ο Γιανναράς πάνω  σε αυτά τα ερωτήματα ο συγγραφέας προτείνει ως μέσο υπέρβασης την περί διπλής κατασκευής του ανθρώπου ερμηνεία του Γρηγορίου Νύσσης.

Το τεύχος ολοκληρώνεται με τις μόνιμες στήλες του περιοδικού Ορθόδοξος κόσμος, Διάλογος με τους Αναγνώστες και με ένα κατάλογο των βιβλίων που έλαβε η Σύναξη στα γραφεία της.