Βασίλειο του πνεύματος και βασίλειο του Καίσαρα

Η ύπαρξη της εκκλησίας στον κόσμο και συνακόλουθα της θεολογίας της, είναι μια διαρκής πρόκληση για το ανθρώπινο πνεύμα. Η σκέψη και η διανόηση αγωνίζεται να συγκεράσει μια φιλοσοφία εκτός του κόσμου τούτου με τα ποικίλα διανοήματα του κόσμου και της ιστορίας, απαθανατίζοντας, πολλές φορές, υψηλότατα πολιτισμικά μορφώματα, μη αίροντας όμως την πρωταρχική αντινομία. Μια αντινομία, όπως την κατανόησε και την περιέγραψε ο μεγάλος Ρώσος χριστιανός φιλόσοφος, στο «δοκίμιο» της «εσχατολογικής μεταφυσικής» του και τον παρόντα τόμο.

Το βιβλίο αυτό έχει ως περιεχόμενο το είδος και τη διαλεκτική των σχέσεων ανάμεσα στο «πνευματικό» και στο «κοινωνικό». Ένα διαιώνιο πρόβλημα που ξεπερνά, ενώ ταυτόχρονα εμπεριέχει τις σχέσεις Εκκλησίας – Πολιτείας και που, στις ποικίλες κατανοήσεις του στο διάβα της ιστορίας, υπήρξε, πολλές φόρες, μέτρο κατανόησης της χριστιανικής αυτοσυνειδησίας.

Όσο η ιστορία μαστίζεται από την ύπαρξη και δράση του κακού και όσο ο πολιτισμός του ανθρώπου δεν έχει ως πρωταρχικό του μέλημα την αναζήτηση της Αλήθειας, το βασίλειο του πνεύματος και το βασίλειο του καίσαρα θα αποτελούν δύο αντινομικές πραγματικότητες. Η φιλοσοφική πολυείδεια, στον αγώνα της για την ανακάλυψη της αλήθειας, προσέφερε μάλλον την σύγχυση των επιμέρους φιλοσοφικών επόψεών της. Η παντοδυναμία της λογικής και η αποθέωση του επιστημονισμού συνιστούν μια αποστέωση της ζωής και μια απονέκρωση της Αλήθειας, ως θρίαμβο του Πνεύματος.

Για τη χριστιανική εμπειρία η πραγματικότητα της αναζήτησης της αλήθειας οδηγεί κατ’ ευθείαν στο πρόσωπο του Θεού και στην πνευματικότητα εκείνη που «θεοποιεί» τον άνθρωπο. Άνθρωπος και θεός, «θείο και ανθρώπινο» σε μια διαλεκτική που αποκαθαίρει κάθε ανθρωπομορφισμό της μεταφυσικής απευθύνεται στην ελευθερία για την οικοδόμηση του βασιλείου του Πνεύματος.

Ο συγγραφέας στέκεται με προσοχή στο φαινόμενο του σοσιαλισμού στις ευαισθησίες της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, αλλά και με μια διάθεση κριτική απέναντι στην αποθέωση του υλισμού, την ενδοκοσμική εσχατολογία και την οντολογικοποίηση του σκοπού, της αποτελεσματικότητας, που η πραγματικότητα του Μαρξισμού προήγαγε.

Το κράτος και η εξουσία λειτούργησαν ιστορικά με την μορφή του αρχέγονου πειρασμού στην χριστιανική σκέψη και την εκκλησιαστική πραγματικότητα. Το γεγονός αυτό σήμανε μια μάλλον υποδούλωση του πνεύματος και εξαχρείωση της ανθρώπινης θεοείδειας. Αυτή είναι και η σημαντικότερη κριτική που ο συγγραφέας ασκεί στον σύγχρονο κόσμο με αιχμή του δόρατος την μαρξιστική φιλοσοφία. Η προτροπή του προς έναν νέο μυστικισμό, παρόλο που δεν ταυτίζεται με την χριστιανική προτροπή για εν Χριστώ μεταμορφωση του κόσμου, ούτε με την ορθόδοξη θεολογική διδασκαλία της σωτηρίας και της θέωσης, θα ήταν άδικο να κατανοηθεί ως μια παλινωδία στους χώρους του θρησκευτικού ναρκισσισμού και της φυγής από την πραγματικότητα.