Σύναξη 65

Το 65^ο τεύχος της Σύναξης είναι αφιερωμένο στα ζητήματα που προκύπτουν από την ύπαρξη του μαθήματος των θρησκευτικών στην ελληνική δημόσια εκπαίδευση. Τα κείμενα που περιλαμβάνονται στο αφιέρωμα είναι ταξινομημένα θεματικά σε τέσσερις άξονες: ανιχνεύσεις της φυσιογνωμίας του μαθήματος, προσεγγίσεις του έργου του θεολόγου καθηγητή, ντοκουμέντα και μαρτυρίες, κριτική αναλυτικών προγραμμάτων και διδακτικών βιβλίων.

Το κείμενο με το οποίο ανοίγει το αφιέρωμα είναι του Π. Νέλλα και αποτελεί μία εισαγωγή στον τρόπο που ο χριστιανός πρέπει να αντιληφθεί την σχέση του Θεού με τον κόσμο. Με αφορμή την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα ο συγγραφέας προσπαθεί να παρουσιάσει τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να συνεισφέρει η ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση στην οικοδόμηση αυτού του νέου πλαισίου, μια παράδοση που βάζει ως μέτρο και ως κριτήριο της πίστης και της λατρείας της, την ένωση του Θεού με τον κόσμο.

Η μελέτη της Ε. Βουλγαράκη- Πισίνα αναφέρεται στο ζήτημα της φυσιογνωμίας που πρέπει να έχει το μάθημα των θρησκευτικών. Η συγγραφέας επιμένει στη σημασία του γνωστικού επιπέδου του μαθήματος και αντιτίθεται σε προτάσεις εκκλησιοποίησης του μαθήματος εκ των άνω ή από το παράθυρο. Αντιθέτως προτείνει την ιεραποστολική προοπτική και αναλύει το περιεχόμενο της πρότασης της.

Το άρθρο του Ι. Κονιδάρη έχει ως αντικείμενο την παρουσίαση του θεσμικού πλαισίου που εξειδικεύει στην χώρα μας τη συνταγματική επιταγή για την ανάπτυξη της θρησκευτικής συνειδήσεως ως ενός εκ των σκοπών της Εκπαίδευσης. Παρουσιάζεται και η ιστορική διαμόρφωση του πλαισίου και το τι ισχύει σήμερα. Στο τελευταίο μέρος του άρθρου σχολιάζεται απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας που αναφέρεται στο θέμα της θρησκευτικής εκπαιδεύσεως και της θρησκευτικής ελευθερίας.

Τελευταίο κείμενο αυτής της ενότητας είναι το κείμενο του Ε. Περσελή. Σκοπός αυτής της μελέτης είναι η περιγραφή των τάσεων που αφορούν τη νομική θέση του μαθήματος των Θρησκευτικών στο εκπαιδευτικό σύστημα ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών. Παράλληλα δίνεται και μια εικόνα της εξέλιξης που παρατηρείται σε ότι αφορά τα παιδαγωγικά κριτήρια και την προσέγγιση της χριστιανικής διδασκαλίας και των άλλων παγκόσμιων θρησκειών στη σχολική διδακτική πράξη.

Στην ενότητα των ντοκουμέντων δημοσιεύονται ένα ενημερωτικό σημείωμα και μια απόφαση της Ιεράς Συνόδου προς τον υπουργό παιδείας για το θέμα του μαθήματος των θρησκευτικών.

Στην επόμενη ενότητα το επίκεντρο είναι ο καθηγητής των θρησκευτικών. Σε όλα τα κείμενα αυτής της ενότητας περιγράφεται η εμπειρία είτε καθηγητών θεολόγων είτε ανθρώπων που σχετίσθηκαν με καθηγητές θεολόγους από τη θέση του μαθητή. Στην πρώτη κατηγορία έχουμε το κείμενο της Α. Τζουβάλη- Καριώτογλου που μέσα από το δίπολο εξουσία και αυθεντία προσπαθεί να περιγράψει τον ρόλο του καθηγητή- θεολόγου μέσα στην τάξη. Ο Δ. Μόσχος στο δικό του κείμενο αναδεικνύει τη σημασία του λαϊκού θεολόγου και των δύο φύλων για τη δημόσια εκπαίδευση και για την εκκλησιαστική ζωή. Περιγράφει με ενάργεια τα προβλήματα και τις προοπτικές των ανθρώπων που σπουδάζουν στις θεολογικές σχολές των πανεπιστημίων και πως το σύνολο αυτής της κατάστασης επηρεάζει και το χώρο της εκπαίδευσης. Η Ν. Σταματέλου παραθέτει διάφορες σκέψεις για το λειτούργημα του θεολόγου μέσα σε μια κοινωνία που φαίνεται να μην το έχει ανάγκη. Στην δεύτερη κατηγορία έχουμε το κείμενο του Θ. Βαλτινού που περιγράφει τις μνήμες του από το μάθημα των θρησκευτικών και από το θεολόγο καθηγητή του. Σε ένα άλλο κείμενο η Ε. Μπενέκου αναφέρει τις εντυπώσεις της από την γνωριμία της με θεολόγους καθηγητές, μέσα από τον συντονιστικό της ρόλο ως ψυχολόγος- επιμορφώτρια για τέσσερα χρόνια σε επιμορφωτικά σεμινάρια στο Π. Ε. Κ Αθηνών. Ένα από τα τελευταία κείμενα αυτής της ενότητας είναι το κείμενο του Σ. Φωτίου ο οποίος παρουσιάζει γενικότερα την διαλεκτική ελευθερίας και αγάπης που υπάρχει στην διαδικασία μεγαλώματος ενός παιδιού. Στην διαδικασία αυτή ο συγγραφέας προσπαθεί να δώσει θεολογική προοπτική και γι’ αυτόν τον λόγο συνδέει τα στάδια της βιολογικής ζωής με την πορεία του ανθρώπου μέσα στην εκκλησία. Τελευταίο κείμενο είναι ένα κείμενο του Ντοστογιέφσκυ με σκέψεις του συγγραφέα για την θρησκευτική αγωγή ύστερα από επίσκεψη του σε ένα ορφανοτροφείο.

Η τελευταία ενότητα του αφιερώματος περιλαμβάνει κείμενα σχετικά με τα βιβλία και τα αναλυτικά προγράμματα του μαθήματος των θρησκευτικών στην δημόσια εκπαίδευση. Το πρώτο κείμενο είναι της Π. Καζλάρη και αναφέρεται στην αλλαγή των βιβλίων των θρησκευτικών στις τάξεις του δημοτικού σχολείου. Η συγγραφέας παρουσιάζει τις αλλαγές αυτές και ως προς το γνωστικό περιεχόμενο αλλά και ως προς την μέθοδο διδασκαλίας και παρουσίασης που υιοθετούν τα καινούργια σε σύγκριση με τα παλιά. Ο  Κ. Δροσόπουλος σχολιάζει το καινούργιο βιβλίο της τρίτης τάξης του Γυμνασίου με θετικά λόγια, θεωρώντας το ως ένα βιβλίο μέσω του οποίου οι μαθητές θα προσεγγίσουν τις βιωμένες πτυχές του Ευαγγελίου όπως αυτές αποτυπώνονται στην ιστορία της Εκκλησίας. Το κείμενο του  Π. Υφαντή αναφέρεται στα βιβλία των θρησκευτικών των τριών τάξεων του Λυκείου και πέρα από την κριτική ανάγνωση αυτών , προτείνει και τρόπους με τους οποίους η χρήση ενός επιβεβλημένου εγχειριδίου μπορεί να γίνει πιο γόνιμη στα πλαίσια της εκπαιδευτικής και διδακτικής διαδικασίας. Στο τελευταίο κείμενο αυτής της ενότητας ο Ν. Κουραμπής διατυπώνει κάποιες σκέψεις για το περιεχόμενο ενός βιβλίου θρησκευτικών για την Γ΄ Λυκείου , σκέψεις που διαφοροποιούνται αισθητά από τον τρόπο που έχει γραφεί το βιβλίο που ισχύει την εποχή που συντάχθηκε το συγκεκριμένο κείμενο. Ολόκληρο το αφιέρωμα κλείνει με ένα μικρό κείμενο του Ι. Παναγόπουλου στο οποίο συνοψίζεται ο διάλογος για την φυσιογνωμία του μαθήματος των θρησκευτικών την εποχή που γράφτηκε το κείμενο, δηλαδή αρχές της δεκαετίας του 80. Επιπλέον ο συγγραφέας επικεντρώνει στην φυσιογνωμία του μαθήματος ως μάθημα ελληνορθόδοξης αγωγής και αναλύει το τι σημαίνει αυτή η φυσιογνωμία.

Το τεύχος ολοκληρώνεται με τις μόνιμες στήλες του Διάλογος με τους αναγνώστες και Το Βιβλίο.