Σύναξη 67

Το 67^ο τεύχος της Σύναξης έχει ως θέμα την αλλοτρίωση της εκκλησιαστικής συνείδησης μέσα από πρακτικές ποιμαντικής και λατρείας που προσιδιάζουν στην μαγεία και αποκαλύπτουν μια ένδεια θεολογικών κριτηρίων. Το θέμα αυτό ακτινογραφείται με δώδεκα κείμενα διαφορετικών συγγραφέων και με μία συζήτηση στην αρχή του τεύχους.

Στην συζήτηση που έχει απομαγνητοφωνηθεί συμμετέχουν πέντε ιερείς οι π. Γεώργιος Δορμπαράκης, π. Βασίλειος Θερμός, π. Μάρκελλος Καμπάνης, π. Μιχαήλ Καρδαμάκης, π. Γεώργιος Ρέμπελος και ο αρχισυντάκτης της Σύναξης Θ. Παπαθανασίου. Όλοι οι συμμετέχοντες εστιάζουν στην ευθύνη του ιερέα να επισημάνει με θεολογικά κριτήρια  και να αποστασιοποιηθεί από πρακτικές και νοοτροπίες που τον καθιστούν στην συνείδηση των πιστών ως έναν ιερουργό μαγικών τελετουργιών. Ο καθένας μέσα από την κατάθεση των προβληματισμών του συγκλίνει στο αίτημα ο ιερέας να μην λειτουργεί ως μάγος αλλά ως ποιμένας μιας εκκλησιαστικής κοινότητας που χαρακτηρίζεται από το έλλογο της λατρείας της. Μέσα σε αυτήν την προοπτική αναπτύσσονται και μια σειρά σκέψεων σχετικά με την συμμετοχή των πιστών στην λατρεία, την πρόσληψη της μυστηριακής ζωής σήμερα, τον ρόλο της ενορίας ως εργαστήρι κατήχησης και θεολογικής αναζήτησης.

Το πρώτο  κείμενο στα πλαίσια του θέματος του τεύχους είναι γραμμένο από τον πρωτοπρεσβύτερο Κ. Ν. Παπαδόπουλο. Το κείμενο είναι μικρό και συνοπτικά παρουσιάζει την πορεία αποκάθαρσης του ιουδαϊσμού και έπειτα του χριστιανισμού από το μαγικό στοιχείο που ονομάζει ως αρχή      doetdes

(δίνω για να δίνεις), δηλαδή την προσέγγιση της πίστης με όρους συναλλαγής και ιδιοτέλειας.

Το κείμενο που ακολουθεί είναι του Στέλιου Παπαλεξανδρόπουλου  και περιγράφει την ταυτόχρονη ύπαρξη πολλών απόψεων για το περιεχόμενο της χριστιανικής πίστης, γεγονός που οδηγεί τον συγγραφέα να διαπιστώσει ότι εντός της  ίδιας της εκκλησίας υπάρχουν πολλοί χριστιανισμοί, δηλαδή πολλές θρησκείες εντός μιας κοινότητας που ισχυρίζεται ότι της έχει η αποκαλυφθεί η αληθινή πίστη. Μέσα  στο κείμενο επιχειρείται η κατάδειξη αυτής της αλλοτρίωσης της μίας αλήθειας με παραδείγματα σχετικά με το  διαφορετικό περιεχόμενο που δίνεται σε έννοιες όπως θέωση και ενανθρώπηση από διαφορετικούς χριστιανισμούς( μυστικιστικός, απειροκρατικός, πολυθεϊστικός).

Ο Σ. Τρωιάνος καταθέτει ένα κείμενο ιστορικής σπουδής της θεσμικής και νομοκανονικής αντιμετώπισης της μαγείας από την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου μέχρι και την μεταβυζαντινή περίοδο. Με εμπεριστατωμένη μελέτη των πηγών στόχος του είναι να δείξει την μετάβαση από το στάδιο που επικρατεί μια θεσμική ανοχή της καλής μαγείας σε αντιδιαστολή με την λεγόμενη κακή στο στάδιο που απαγορεύεται κάθε είδους μαγείας. Στο στάδιο όμως αυτό παρόλο την απαγόρευση θεσμικά και νομοκανονικά της         μαγείας έχουμε την εμφάνιση της «παρα-εκκλησιαστικής μαγείας”, την οποία καταδικάζουν και πολεμούν εξαρχής οι Πατέρες της εκκλησίας.

Το επόμενο κείμενο έχει παραπλήσιο θέμα. Ο Α. Καριώτογλου παρουσιάζει την διαλεκτική του ιερού και του ανίερου σε στοιχεία της παγανιστικής παράδοσης που παραμείναν εντός της χριστιανικής πίστης. Μέσα από βυζαντινά και μεταβυζαντινά κείμενα καταγράφεται η συνέχιση της παγανιστικής αντίληψης ότι ο άνθρωπος είναι δεσμευμένος μέσα σε ένα κόσμο γεμάτο παγίδες. Αντίληψη αντίθετη με την ελευθερία εν Χριστώ που ευαγγελίζεται η χριστιανική πίστη.

Η ιεραποστολή και η στάση της απέναντι στα μαγικά στοιχεία της ζωής    των ανθρώπων σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας  είναι το θέμα του μικρού κειμένου του π. Κ. Στρατηγόπουλου. Κύριο μέλημα είναι να αναδειχθεί με σαφήνεια ότι η ιεραποστολική πρακτική  πρέπει να αποβάλλει τα ζιζάνια, δηλαδή το μαγικό, χωρίς να απορρίψει κοινωνικές συνθήκες και τρόπους διαβίωσης, μη σεβόμενη το πρόσωπο και την ιδιαιτερότητα του.

Το αμέσως επόμενο κείμενο είναι του Γ. Κόρδη και αναφέρεται στην σχέση της εικονογραφικής γλώσσας με την δογματική αλήθεια της πίστης. Στην  διελκυνστίδα της παράδοσης και του εκσυγχρονισμού, της σταθερότητας  και της τρεπτότητας, ο συγγραφέας προσπαθεί να αντιτείνει  κριτήρια θεολογικά και εικαστικά. Κριτήρια που είναι απαραίτητα για να ενεργοποιηθεί και πάλι η σχέση της λατρευτικής κοινότητας με την εικονογραφική γλώσσα της Αληθείας.

Το αφιέρωμα του τεύχους κλείνει με μια μελέτη αρκετών σελίδων για το θέμα των εξορκιστικών ευχών μέσα στην Εκκλησία. Στο πρώτο μέρος της μελέτης εξετάζεται η εξέλιξη του θέματος από το εξορκιστικό χάρισμα κάποιων Χριστιανών ως τη λειτουργική διαμόρφωση της όλης εξορκιστικής διαδικασίας μέσα στην λειτουργική παράδοση των οκτώ πρώτων αιώνων της Εκκλησίας. Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται η μορφή των εξορκιστικών ευχών στο μεγάλο και μικρό ευχολόγιο με κύριο μέλημα να παρουσιασθεί η ένταξη των εξορκισμών στην λατρεία της ευχαριστιακής σύναξης και η ενσωμάτωση τους στην ιερατική δικαιοδοσία ώστε να αποφευχθεί η μαγική θεώρηση τους.

Στο υπόλοιπο τεύχος υπάρχουν οι μόνιμες στήλες του περιοδικού:  Ορθόδοξος κόσμος που περιέχει τρία μικρά κειμενάκια, Διάλογος με τους αναγνώστες και Το βιβλίο. Εκτός όμως από αυτές τις στήλες  το τεύχος συμπληρώνεται με δύο μελέτες ανεξάρτητες από το αφιέρωμα.

Η πρώτη μελέτη είναι του Μ. Κωνσταντίνου, ο οποίος διαπραγματεύεται τα ερμηνευτικά ζητήματα που προκύπτουν από την ανάγνωση της Παλαιάς Διαθήκης.  Το δίλημμα: μύθος ή ιστορική αλήθεια οι περιγραφές της Παλαιάς Διαθήκης, αντιμετωπίζεται με  επιχειρήματα που αντιπροτείνουν  μια  κριτική ανάγνωση αυτών των αφηγήσεων. Κριτική ανάγνωση που από την μία  δεν θα αντιτίθεται στην επιστημονική αλήθεια άλλα και από την άλλη δεν θα καταργεί τον ερμηνευτικό ορίζοντα της πίστης. Με εργαλείο ανάλυσης τα πορίσματα της παλαιοδιαθηκικής επιστήμης ο συγγραφέας δίνει στο αναγνώστη μια νηφάλια και ενδιαφέρουσα περιήγηση στις αφηγήσεις της Παλαιάς Διαθήκης.

Τέλος, η δεύτερη μελέτη είναι του Γ. Μαντζαρίδη με αντικείμενο την εκκλησιολογική διάσταση της ορθόδοξης πίστης και την πρόσληψη των μυστηρίων μέσα σε αυτήν την διάσταση. Υπό αυτό το πρίσμα ερευνάται το ζήτημα των πραγματικών ορίων της εκκλησίας και της αποδοχής ή μη των μυστηρίων που τελούνται εκτός των κανονικών ορίων αυτής, σε αιρετικές και σχισματικές εκκλησίες.